petrol and diesel राष्ट्रीय तेल कंपन्यांनी आज पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींमध्ये कोणताही बदल केलेला नाही. सलग अनेक दिवसांपासून इंधनाच्या किंमती स्थिर आहेत, ज्यामुळे सामान्य नागरिकांना दिलासा मिळाला आहे. आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किंमतींमधील चढउतारांचा परिणाम देशांतर्गत पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरावर होत असतो, परंतु सध्याच्या स्थितीत मात्र किंमती स्थिर राहिल्याने ग्राहकांना तात्पुरता दिलासा मिळाला आहे.
आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाची स्थिती
आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्चे तेल (क्रूड ऑइल) हे घटक आहे जो भारतातील पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींवर सर्वाधिक प्रभाव टाकतो. भारत आपल्या तेल गरजेच्या सुमारे ८५ टक्के आयात करतो, त्यामुळे जागतिक बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किंमतींमधील कोणताही बदल हा थेट देशांतर्गत इंधन किंमतींवर परिणाम करतो.
मागील काही आठवड्यांमध्ये आंतरराष्ट्रीय बाजारात कच्च्या तेलाच्या किंमतींमध्ये उतार-चढाव दिसून आले आहेत. मध्य-पूर्वेतील तणावपूर्ण परिस्थिती, ओपेक+ देशांचे उत्पादन धोरण, आणि जागतिक मागणीतील बदल यांसारख्या घटकांमुळे तेलाच्या किंमतींवर परिणाम होतो. तथापि, भारतीय तेल कंपन्यांनी या चढउतारांचा परिणाम अद्याप भारतीय ग्राहकांपर्यंत पोहोचू दिलेला नाही.
प्रमुख शहरांमध्ये पेट्रोल-डिझेल दर
२२ फेब्रुवारी, २०२५ रोजी भारतातील चार प्रमुख महानगरांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमती खालीलप्रमाणे आहेत:
पेट्रोलचे दर (रुपये प्रति लिटर):
- नवी दिल्ली: ₹९४.७७
- मुंबई: ₹१०३.४४
- कोलकाता: ₹१०४.९५
- चेन्नई: ₹१००.९५
डिझेलचे दर (रुपये प्रति लिटर):
- नवी दिल्ली: ₹८७.६७
- मुंबई: ₹८९.९७
- कोलकाता: ₹९१.७६
- चेन्नई: ₹९२.३९
मुंबई, कोलकाता आणि चेन्नई या शहरांमध्ये पेट्रोलची किंमत १०० रुपये प्रति लिटरपेक्षा जास्त आहे, तर दिल्लीमध्ये ती ९५ रुपये प्रति लिटरच्या जवळपास आहे. याचबरोबर, डिझेलच्या बाबतीत चेन्नई आणि कोलकाता येथे किंमती सर्वाधिक आहेत, त्यानंतर क्रमशः मुंबई आणि दिल्ली येतात.
इंधन किंमतींवर प्रभाव टाकणारे घटक
पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमती निर्धारित करताना विविध घटकांचा विचार केला जातो:
१. आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाच्या किंमती: कच्च्या तेलाच्या किंमतींमधील वाढ किंवा घट यांचा थेट परिणाम देशांतर्गत इंधन किंमतींवर होतो.
२. रुपयाचे मूल्य: अमेरिकी डॉलरच्या तुलनेत भारतीय रुपयाचे मूल्य कमी होत असेल, तर आयात खर्च वाढतो, ज्यामुळे इंधनाच्या किंमतींवर दबाव येतो.
३. केंद्र आणि राज्य सरकारांकडून कर: भारतात इंधनावरील करांचा मोठा हिस्सा किंमतीमध्ये समाविष्ट असतो. केंद्रीय उत्पादन शुल्क आणि राज्यांकडून व्हॅट किंवा विक्री कर यांचाही पेट्रोल-डिझेलच्या अंतिम किंमतीवर परिणाम होतो.
Also Read:
मुख्यमंत्री वयोश्री योजनेअंतर्गत ज्येष्ठ नागरिकांना मिळणार 3000 हजार रुपये Vayoshree Yojana
४. तेल विपणन कंपन्यांचा नफा: तेल विपणन कंपन्यांना त्यांच्या व्यवसायातून योग्य तो नफा मिळणे आवश्यक असते, जो किंमत निर्धारणात महत्त्वाची भूमिका बजावतो.
५. परिवहन खर्च: देशांतर्गत परिवहन खर्च, टर्मिनल शुल्क, विक्रेता कमिशन इत्यादी घटकही अंतिम किंमतीवर परिणाम करतात.
दैनंदिन किंमत निर्धारण पद्धती
जून २०१७ पासून भारतामध्ये इंधनाच्या किंमतीचे दररोज सकाळी ६ वाजता पुनर्मूल्यांकन केले जाते. या ‘डायनॅमिक फ्युएल प्राइसिंग’ पद्धतीनुसार, इंधनाच्या किंमती आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील बदलांशी जुळवून घेतल्या जातात. हे पुनर्मूल्यांकन इंडियन ऑइल, भारत पेट्रोलियम आणि हिंदुस्तान पेट्रोलियम यांसारख्या तेल कंपन्यांकडून केले जाते.
पूर्वी इंधनाच्या किंमतींचे पुनर्मूल्यांकन दर पंधरा दिवसांनी केले जात असे, परंतु आता हे दररोज केले जाते. यामुळे आंतरराष्ट्रीय किंमतींमधील फरक लगेचच देशांतर्गत किंमतींमध्ये प्रतिबिंबित होऊ शकतो. तसेच, ग्राहकांना इंधनाच्या किंमतींमधील मोठे बदल ऐवजी छोटे बदल अनुभवता येतात.
कुठेही, कधीही जाणून घ्या इंधनाचे दर
आपल्या शहरातील पेट्रोल आणि डिझेलच्या नवीनतम किंमती जाणून घेण्यासाठी ग्राहक एसएमएस सेवेचा वापर करू शकतात. विविध तेल कंपन्यांनी त्यांच्या ग्राहकांसाठी ही सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे, ज्यामुळे कुठेही, कधीही इंधनाचे दर जाणून घेणे शक्य झाले आहे.
इंडियन ऑइलच्या ग्राहकांसाठी, त्यांना RSP आणि त्यांच्या शहराचा पिन कोड लिहून ९२२४९९२२४९ या क्रमांकावर एसएमएस पाठवावा लागतो. याचप्रमाणे, भारत पेट्रोलियम आणि हिंदुस्तान पेट्रोलियमच्या ग्राहकांसाठीही अशीच सुविधा उपलब्ध आहे.
Also Read:
189 रुपयांमध्ये अनलिमिटेड डेटा आणि कॉलिंग मिळवा, संपूर्ण प्लॅन जाणून घ्या Get unlimited data plan
तसेच, सर्व तेल कंपन्यांनी त्यांच्या मोबाइल अॅप्सद्वारेही किंमतींची माहिती उपलब्ध करून दिली आहे. त्यामुळे ग्राहकांना त्यांच्या शहरातील नवीनतम किंमती जाणून घेण्यासाठी या अॅप्सचा वापर करणे सोयीचे ठरते.
सौर ऊर्जा सबसिडी योजना: इंधनावरील अवलंबित्व कमी करण्याचा पर्याय
वाढत्या इंधन किंमतींचा सामना करण्यासाठी सरकारने नुकतीच सौर ऊर्जा सबसिडी योजना जाहीर केली आहे. या योजनेअंतर्गत १.०८ लाख रुपयांपर्यंत सबसिडी मिळू शकते. या योजनेद्वारे नागरिकांना नवीकरणीय ऊर्जेकडे वळवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे, ज्यामुळे जीवाश्म इंधनावरील अवलंबित्व कमी होऊ शकेल.
सौर ऊर्जा पॅनेल स्थापित करून ग्राहक त्यांच्या वीज बिलात मोठी बचत करू शकतात. हे केवळ पर्यावरणास अनुकूल नाही, तर दीर्घकालीन आर्थिक फायदेही आहेत. सौर ऊर्जेचा वापर वाढल्यास, जीवाश्म इंधनावरील देशाचे अवलंबित्व कमी होईल, ज्यामुळे आयात बिलही कमी होऊ शकेल.
सध्या इंधनाच्या किंमती स्थिर असल्या तरीही, आंतरराष्ट्रीय परिस्थितीनुसार भविष्यात त्यामध्ये बदल होऊ शकतात. आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किंमतींमध्ये वाढ झाल्यास, देशांतर्गत पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींमध्येही वाढ होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. याउलट, कच्च्या तेलाच्या किंमतींमध्ये घसरण झाल्यास, इंधन किंमतींमध्ये सवलत मिळू शकते.
तेल निर्यात करणाऱ्या देशांच्या संघटना (OPEC+) द्वारे घेतलेले निर्णय, जागतिक अर्थव्यवस्थेची स्थिती, भू-राजकीय तणाव, आणि हवामान बदल यांसारख्या घटकांमुळेही तेलाच्या किंमतींवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे, या सर्व घटकांचा विचार करता, भविष्यातील इंधन किंमतींबाबत अंदाज वर्तवणे अवघड आहे.
२२ फेब्रुवारी, २०२५ रोजी पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींमध्ये कोणताही बदल झालेला नाही, ज्यामुळे सामान्य नागरिकांना दिलासा मिळाला आहे. भारतासारख्या विकसनशील देशात, इंधनाच्या किंमतींचा थेट परिणाम सर्वसामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन जीवनावर होतो. वाहतूक खर्च वाढल्याने अन्न आणि इतर आवश्यक वस्तूंच्या किंमतीही वाढतात, ज्यामुळे महागाई वाढू शकते.
दरम्यान, सरकारने जाहीर केलेली सौर ऊर्जा सबसिडी योजना हा इंधनावरील अवलंबित्व कमी करण्याचा आणि पर्यावरणास अनुकूल विकासाचा महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतांचा वापर वाढवून भारत आपल्या ऊर्जा गरजा स्वदेशी स्रोतांतून पूर्ण करण्याच्या दिशेने प्रगती करू शकतो.
आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील परिस्थिती, राष्ट्रीय धोरणे, आणि सरकारी उपाययोजना यांचा विचार करता, भविष्यातील इंधन किंमतींचे स्वरूप कसे असेल हे अद्याप स्पष्ट नाही. तथापि, सध्याच्या स्थिर किंमतींमुळे सामान्य ग्राहकांना तात्पुरता दिलासा मिळाला आहे, जो किती काळ टिकेल हे आंतरराष्ट्रीय परिस्थितीवर अवलंबून राहील.
