senior citizen family आजच्या काळात निवृत्तीनंतरच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य राखणे हे एक मोठे आव्हान बनले आहे. या पार्श्वभूमीवर भारत सरकारने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष बचत योजना सुरू केली आहे, जी ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) म्हणून ओळखली जाते. ही योजना विशेषतः निवृत्त व्यक्तींसाठी एक आकर्षक गुंतवणूक पर्याय म्हणून समोर येत आहे.
योजनेची वैशिष्ट्ये आणि पात्रता: ज्येष्ठ नागरिक बचत योजनेत 60 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त वयाच्या भारतीय नागरिकांना सहभागी होता येते. विशेष म्हणजे, 55 ते 60 वर्षे वयोगटातील व्यक्तींनाही स्वेच्छानिवृत्ती घेतल्यास या योजनेचा लाभ घेता येतो. सध्या या योजनेअंतर्गत 8.2% वार्षिक व्याजदर दिला जात आहे, जो बाजारातील इतर सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांपेक्षा बराच जास्त आहे.
गुंतवणूक मर्यादा आणि खाते व्यवस्थापन: या योजनेत किमान ₹1,000 पासून गुंतवणूक करता येते, तर कमाल मर्यादा प्रति खाते ₹30 लाख इतकी आहे. एखाद्या व्यक्तीला एकापेक्षा जास्त खाती उघडता येतात, मात्र सर्व खात्यांची एकत्रित रक्कम ₹30 लाखांपेक्षा जास्त असू नये. जोडीदारासोबत संयुक्त खातेही उघडता येते, ज्यामुळे दांपत्य एकत्रितपणे ₹60 लाखांपर्यंत गुंतवणूक करू शकतात.
व्याज वितरण आणि कालावधी: या योजनेत व्याज दर त्रैमासिक पद्धतीने दिला जातो, जो प्रत्येक तीन महिन्यांनी खातेधारकाच्या बँक खात्यात जमा केला जातो. योजनेचा कालावधी 5 वर्षांचा असून, गरज भासल्यास एक वर्षाने मुदतवाढ करता येते. उदाहरणार्थ, ₹30 लाखांच्या गुंतवणुकीवर दर तिमाहीला ₹60,150 इतके व्याज मिळते, जे वार्षिक ₹2,40,600 होते.
कर लाभ आणि आर्थिक फायदे: SCSS मध्ये केलेल्या गुंतवणुकीवर आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत ₹1.5 लाखांपर्यंत कर सवलत मिळते. त्रैमासिक व्याजावर टीडीएस कपात केली जाते, परंतु जर एकूण वार्षिक उत्पन्न करपात्र मर्यादेपेक्षा कमी असेल तर फॉर्म 15G/15H सादर करून ही कपात टाळता येते.
योजनेचे विशेष फायदे:
- सरकारी हमी असल्याने गुंतवणूक 100% सुरक्षित
- नियमित उत्पन्नाची खात्री
- सोपी आणि पारदर्शक प्रक्रिया
- बँका आणि पोस्ट ऑफिसेसमधून सहज उपलब्धता
- नामनिर्देशन सुविधा
प्रत्यक्ष लाभाचे उदाहरण: एका दाम्पत्याने जर प्रत्येकी ₹30 लाख (एकूण ₹60 लाख) गुंतवणूक केल्यास:
- त्रैमासिक व्याज: ₹1,20,300
- वार्षिक व्याज: ₹4,81,200
- 5 वर्षांत एकूण व्याज: ₹24,06,000
- परिपक्वतेची एकूण रक्कम: ₹84,06,000
महत्त्वाच्या सूचना:
- गुंतवणूक करताना वय आणि निवृत्तीचा पुरावा सादर करणे आवश्यक आहे.
- खाते उघडल्यानंतर गुंतवणुकीची रक्कम वाढवता येत नाही.
- मुदतपूर्व पैसे काढण्यास दंडात्मक शुल्क लागू होते.
- खाते उघडल्यापासून एक वर्षानंतरच मुदतपूर्व पैसे काढता येतात.
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना ही निवृत्तीनंतरच्या काळात नियमित उत्पन्नाची गरज भागवणारी एक उत्कृष्ट योजना आहे. उच्च व्याजदर, सरकारी हमी आणि कर लाभांमुळे ही योजना ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आकर्षक ठरते. विशेषतः जे लोक सुरक्षित आणि नियमित उत्पन्नाच्या शोधात आहेत, त्यांच्यासाठी ही योजना एक उत्तम पर्याय आहे.
गुंतवणूक करण्यापूर्वी स्वतःच्या आर्थिक गरजा, जोखीम सहनशक्ती आणि करविषयक परिस्थिती यांचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे. योग्य नियोजन केल्यास, ही योजना निवृत्तीनंतरच्या आर्थिक सुरक्षेसाठी एक मजबूत आधार बनू शकते.