senior citizens free facilities आजच्या काळात निवृत्तीनंतरच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य हे प्रत्येक ज्येष्ठ नागरिकासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. या पार्श्वभूमीवर भारत सरकारने सुरू केलेली ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (Senior Citizens Savings Scheme – SCSS) ही एक आशादायक पर्याय ठरत आहे. विशेषतः सध्याच्या आर्थिक वातावरणात जेव्हा बँक ठेवींवरील व्याजदर कमी होत आहेत, तेव्हा SCSS योजनेचे महत्त्व अधिक वाढले आहे.
आर्थिक सुरक्षेची गरज आपल्या देशात दररोज अनेक लोक सेवानिवृत्त होत आहेत. त्यांच्यासमोर सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे नियमित उत्पन्नाची व्यवस्था. महागाई वाढत असताना आरोग्य खर्चही वाढत आहेत. अशा परिस्थितीत ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या बचतीवर चांगले व्याज मिळणे आवश्यक आहे. याच गरजेला पूर्ण करण्यासाठी SCSS योजना महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे.
योजनेची ठळक वैशिष्ट्ये SCSS ही भारत सरकारची सर्वात विश्वसनीय गुंतवणूक योजनांपैकी एक आहे. सध्या या योजनेत 8.2% वार्षिक व्याजदर दिला जात आहे, जो इतर सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांच्या तुलनेत बराच जास्त आहे. या योजनेत गुंतवणूक करण्यासाठी व्यक्तीचे वय 60 वर्षांपेक्षा जास्त असावे लागते. मात्र, सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी ही वयोमर्यादा 55 वर्षे आहे.
योजनेची कार्यपद्धती एका व्यक्तीला किमान ₹1,000 पासून तर कमाल ₹30 लाख पर्यंत गुंतवणूक करता येते. जोडीदारासोबत संयुक्त खाते उघडल्यास ही मर्यादा ₹60 लाख पर्यंत जाऊ शकते. गुंतवणुकीवरील व्याज दर तिमाहीला दिले जाते, जे नियमित उत्पन्नासाठी फायदेशीर ठरते.
आर्थिक लाभांचे विश्लेषण समजा एका ज्येष्ठ नागरिकाने ₹30 लाख गुंतवले, तर त्यांना दर तिमाहीला ₹60,150 व्याज मिळेल. वार्षिक पातळीवर हे व्याज ₹2,40,600 होते. पाच वर्षांच्या कालावधीत एकूण व्याज ₹12,03,000 मिळू शकते. मुद्दल आणि व्याज मिळून परिपक्वतेच्या वेळी एकूण ₹42,03,000 रक्कम मिळते.
कर लाभ आणि सवलती या योजनेत केलेल्या गुंतवणुकीवर आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत कर सवलत मिळते. यामुळे वार्षिक ₹1.5 लाख पर्यंतच्या गुंतवणुकीवर करात सूट मिळू शकते. त्रैमासिक व्याजावर टीडीएस कपात होत असली तरी, ज्येष्ठ नागरिकांना विशेष कर सवलती लागू होतात.
सुरक्षितता आणि विश्वसनीयता SCSS ही भारत सरकारद्वारे समर्थित योजना असल्याने यात गुंतवणुकीची १००% सुरक्षितता आहे. बाजारातील चढ-उतारांचा योजनेवर कोणताही परिणाम होत नाही. त्यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या पैशांबद्दल काळजी करण्याची गरज नाही.
खाते उघडण्याची प्रक्रिया SCSS खाते उघडण्यासाठी जवळच्या पोस्ट ऑफिस किंवा अधिकृत बँक शाखेत जाऊन अर्ज करता येतो. यासाठी आवश्यक कागदपत्रांमध्ये:
- वय सिद्ध करणारा दाखला
- पॅन कार्ड
- आधार कार्ड
- पत्त्याचा पुरावा
- दोन पासपोर्ट साइज फोटो या सर्व कागदपत्रांची पडताळणी करून खाते लगेच उघडले जाते.
महत्त्वाचे निर्बंध आणि अटी योजनेचा कालावधी 5 वर्षांचा असून तो पुढे 3 वर्षांसाठी वाढवता येतो. मुदतपूर्व पैसे काढण्यावर काही निर्बंध आहेत. दोन वर्षांनंतर पैसे काढल्यास गुंतवणुकीच्या 1.5% रक्कम दंड म्हणून आकारली जाते. योजनेत एकदा गुंतवणूक केल्यानंतर व्याजदर कालावधीपर्यंत स्थिर राहतो.
डिजिटल सुविधा आता अनेक बँका ऑनलाइन खाते उघडण्याची सुविधा देत आहेत. व्याज थेट बँक खात्यात जमा होते आणि मोबाईल बँकिंगद्वारे खात्याचा ताळेबंद पाहता येतो. यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांना बँकेत वारंवार जाण्याची गरज पडत नाही.
SCSS ही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक आदर्श गुंतवणूक योजना आहे. उच्च व्याजदर, सुरक्षितता आणि नियमित उत्पन्न या तिन्ही गोष्टी या योजनेत एकत्र मिळतात. विशेषतः महागाई वाढत असताना, आरोग्य खर्च वाढत असताना अशी योजना ज्येष्ठ नागरिकांसाठी वरदान ठरू शकते.
