Vayoshree Yojana महाराष्ट्र राज्याच्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी सुरू केलेली ‘मुख्यमंत्री वयोश्री योजना’ आता राज्यभरात मोठ्या प्रमाणावर गतिमान होत आहे. ५ फेब्रुवारी २०२४ रोजी सुरू झालेल्या या योजनेने एका वर्षात अनेक ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणला आहे.
समाज कल्याण विभागाच्या अहवालानुसार, या योजनेअंतर्गत ६५ वर्षांवरील नागरिकांना दरवर्षी ३,००० रुपयांची एकरकमी आर्थिक मदत दिली जात आहे. मात्र ही योजना केवळ आर्थिक मदतीपुरतीच मर्यादित नाही. ज्येष्ठ नागरिकांच्या सर्वांगीण कल्याणासाठी अनेक महत्त्वपूर्ण उपक्रम या योजनेत समाविष्ट करण्यात आले आहेत.
योजनेचे विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे अपंग ज्येष्ठ नागरिकांसाठी व्हीलचेअर, हृदयविकार आणि दमा रुग्णांसाठी ऑक्सिजन कॉन्सन्ट्रेटर, तसेच स्पायनल ब्रेस सारख्या विशेष उपकरणांसाठी अनुदान. याशिवाय दृष्टीदोष असलेल्या ज्येष्ठांसाठी दृष्टी उपकरणे आणि श्रवणदोष असलेल्यांसाठी श्रवणयंत्रे देण्याची तरतूद या योजनेत करण्यात आली आहे.
“ज्येष्ठ नागरिकांना स्वाभिमानाने जगता यावे, त्यांना कुणावरही अवलंबून राहावे लागू नये, हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे,” असे मत समाज कल्याण विभागाचे प्रधान सचिव राजेश कुमार यांनी व्यक्त केले. त्यांनी पुढे सांगितले की, “आमच्या विभागाकडे दररोज शेकडो अर्ज येत आहेत. लोकांचा प्रतिसाद पाहता ही योजना खरोखरच गरजेची होती हे स्पष्ट होते.”
योजनेची पात्रता या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही विशिष्ट निकष ठरवण्यात आले आहेत. अर्जदाराचे वय ६५ वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त असणे आवश्यक आहे. त्याचबरोबर त्यांचे वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न १ लाख रुपयांपेक्षा कमी असावे. महत्त्वाचे म्हणजे अर्जदार किंवा त्यांच्या पती/पत्नीच्या नावावर कोणतीही स्थावर मालमत्ता नसावी आणि त्यांना कोणतीही नियमित पेन्शन मिळत नसावी.
“आम्ही अर्ज प्रक्रिया शक्य तितकी सोपी केली आहे. तरीही काही ज्येष्ठ नागरिकांना कागदपत्रे जमा करण्यात अडचणी येत आहेत. त्यासाठी आम्ही प्रत्येक तालुका पातळीवर मदत केंद्रे सुरू केली आहेत,” असे समाज कल्याण विभागाचे उपसचिव श्रीकांत पाटील यांनी सांगितले.
आवश्यक कागदपत्रे अर्जदारांना आधार कार्ड (मोबाईल नंबरशी लिंक असलेले), जन्म प्रमाणपत्र, रेशन कार्ड, वार्षिक उत्पन्नाचा दाखला, बँक खात्याचे पुरावे, निवास प्रमाणपत्र आणि ज्येष्ठ नागरिक ओळखपत्र सादर करावे लागते. विशेष परिस्थितीत, जसे की विधवा असल्यास पतीचे मृत्यू प्रमाणपत्र किंवा अपंगत्व असल्यास वैद्यकीय प्रमाणपत्र देखील आवश्यक आहे.
यशोगाथा पुणे जिल्ह्यातील ७२ वर्षीय सुशीला काकडे यांच्यासाठी ही योजना वरदान ठरली आहे. “माझ्या पतीच्या निधनानंतर मी एकटीच राहते. या योजनेमुळे मला श्रवणयंत्र मिळाले आणि आता मी माझ्या नातवंडांशी सहज संवाद साधू शकते,” त्या सांगतात.
नाशिकमधील ६८ वर्षीय रमेश पाटील यांना हृदयविकाराचा त्रास होता. “ऑक्सिजन कॉन्सन्ट्रेटरसाठी मिळालेल्या अनुदानामुळे माझे जीवन सुसह्य झाले आहे,” असे ते म्हणतात.
समाज कल्याण विभागाने पुढील वर्षात या योजनेचा विस्तार करण्याचा प्रस्ताव तयार केला आहे. त्यामध्ये ज्येष्ठ नागरिकांसाठी मोफत वैद्यकीय शिबिरे, मनोरंजन केंद्रे आणि कौशल्य विकास कार्यक्रमांचा समावेश आहे.
“ज्येष्ठ नागरिक हे आपल्या समाजाचे मूल्यवान घटक आहेत. त्यांच्या अनुभवाचा आणि ज्ञानाचा लाभ पुढील पिढीला मिळावा, यासाठी आम्ही नवीन उपक्रम आखत आहोत,” असे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी सांगितले.
या योजनेबद्दल अधिक माहिती मिळवण्यासाठी नागरिक त्यांच्या नजीकच्या समाज कल्याण कार्यालयात संपर्क साधू शकतात किंवा विभागाच्या अधिकृत वेबसाईटला भेट देऊ शकतात. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी ऑनलाईन अर्ज करण्याची सुविधाही उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
ज्येष्ठ नागरिकांच्या कल्याणासाठी राबवली जात असलेली ही योजना निश्चितच स्वागतार्ह पाऊल आहे. त्यांच्या आरोग्य आणि जीवनमानाची काळजी घेणारी ही योजना महाराष्ट्र राज्याच्या सामाजिक कल्याणाच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण मैलाचा दगड ठरणार आहे.